Genetik: Mirasın Temelleri

Genetik, kalıtım ve varyasyonu inceleyen bilim dalıdır. Canlıların fiziksel, fizyolojik ve davranışsal özelliklerini belirleyen genleri ve bu genlerin nasıl nesilden nesile aktarıldığını araştırır.

Genler, DNA (deoksiribonükleik asit) adı verilen bir molekülde bulunan özelliklerin talimatlarını taşır. DNA, hücrenin çekirdeğinde bulunur ve adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timin (T) olmak üzere dört farklı nükleotidden oluşur. Nükleotid dizisi, hücrenin protein üretimi için talimatlar veren genleri belirler.

Her canlı, ebeveynlerinden bir gen kopyası alır. Bir genin iki kopyası (alel) farklı olabilir. Eğer iki alel aynıysa, birey homozigottur; farklıysa heterozigottur.

Genotip, bir bireyin sahip olduğu genleri tanımlar. Fenotip ise bu genlerin ifade edilmesinden kaynaklanan gözlemlenebilir özelliklerini belirtir. Fenotip, genotip, çevresel faktörler ve gen etkileşimleri gibi çeşitli faktörlerden etkilenir.

Kalıtım, ebeveynlerden yavrulara genlerin aktarımını ifade eder. İki ana kalıtım deseni vardır:

• Mendelyen Kalıtım: Gregor Mendel tarafından keşfedilen bu kalıtım şekli, özelliklerin genler tarafından belirlendiğini ve bu genlerin birbirinden bağımsız olarak aktarıldığını öne sürer.
• Polijenik Kalıtım: Bu kalıtım şekli, bir özelliğin birden fazla gen tarafından kontrol edildiğini ve bu genlerin etkilerinin eklendiğini öne sürer.

Genetik, biyoloji ve tıpta önemli bir rol oynar. Genetik bozuklukların anlaşılması, tedavisi ve önlenmesine, bitki ve hayvanların ıslah edilmesine ve insan hastalıklarının teşhisine yardımcı olur.