Varoluşçuluğun Özgürlük ve Sorumluluk Kavramları

Varoluşçuluk felsefesi, 20. yüzyılın en etkili düşünce akımlarından biridir. Özünde, bireyin özgürlüğünü ve bu özgürlükle gelen ağır sorumluluğu vurgulayan bir felsefedir. Varoluşçular, insan varoluşunun özünden önce geldiğini, yani insanın önce var olduğunu, sonra ne olacağına kendisinin karar verdiğini savunurlar. Bu, dini ve metafiziksel inançlara karşı bir tepki olarak da yorumlanabilir; Tanrı tarafından önceden belirlenmiş bir plana veya özlü bir doğaya sahip değiliz, kendi varoluşumuzu kendimiz yaratıyoruz. Bu özgürlük, insanın mutlak bir özgürlük olduğu kadar aynı zamanda korkutucu ve bunaltıcı bir özgürlüktür. Çünkü bu özgürlük, bireyin kendi kaderinin mimarı olmasını gerektirir. Bu mimarlık ise, sürekli bir seçim ve karar verme sürecini gerektirir. Her seçim, bireyin kimliğini şekillendirir ve geleceğini belirler. Bu nedenle varoluşçuluk felsefesi, bireyin özgürlüğünün ve bu özgürlüğün getirdiği ağır sorumluluğun bilincinde olmasını, bu özgürlüğün ağır yükünü taşımasını ve kendi varoluşunun sorumluluğunu üstlenmesini savunur. Varoluşçu düşünürler, bu sorumluluğun kaçınılmaz olduğunu ve bu kaçışın insanı daha da derin bir boşluğa iteceğini savunurlar. Bu özgürlüğün ağırlığını taşımak, insanı anksiyete ve varoluşsal bunalıma sürükleyebilir ancak bu durumun da kabul edilmesi ve üzerine düşünülmesi gerektiğini savunurlar. İnsan, bu özgürlüğü kullanmak veya kullanmamak arasında sürekli bir seçim yapar. Bu seçimler, bireyin kimliğini ve dünyayı algılayış biçimini şekillendirir. Seçim yapmaktan kaçınmak, aslında bir seçimdir; sorumluluktan kaçınmak, sorumluluğu üstlenmek kadar bir sorumluluktur. Bu nedenle, varoluşçuluğun merkezinde sürekli bir seçim ve karar verme süreci bulunmaktadır.

Varoluşçuluğun özgürlük kavramı, determinizm gibi diğer felsefi yaklaşımlarla keskin bir tezat oluşturmaktadır. Determinizm, insan davranışlarının önceden belirlenmiş nedenlere bağlı olduğunu, insanın özgür bir iradeye sahip olmadığını savunur. Genetik yapı, çevresel faktörler ve geçmiş deneyimler gibi etkenler, insan davranışlarını belirleyen unsurlar olarak görülür. Varoluşçular ise, insanın bu belirleyicilere karşı direnebileceğini, kendi hayatını şekillendirme gücüne sahip olduğunu savunurlar. Elbette, çevresel faktörler ve geçmiş deneyimler bireyin üzerinde etkili olabilir ancak bunlar kader değildir. İnsan, bu etkenleri aşarak kendi yolunu çizebilir. Örneğin, yoksul bir ailede doğan bir birey, bu olumsuz koşullara rağmen eğitim alarak ve çalışarak hayatını değiştirebilir. Varoluşçular, insanın potansiyelinin sınırsız olduğunu ve kendi varoluşunu yaratma gücüne sahip olduğunu vurgularlar. Bu, bireyin sorumluluğunu daha da arttırır çünkü insan, sadece kendi hayatından değil, aynı zamanda eylemlerinin başkaları üzerindeki etkilerinden de sorumludur. Dolayısıyla varoluşçulukta özgürlük, yalnızca bireyin kendi tercihlerini yapma hakkı değil, aynı zamanda bu tercihlerin sonuçlarından sorumlu olma anlamına gelir. Bu sorumluluk, bireyin özgürlüğünü sınırlamamakla birlikte, onu daha anlamlı ve değerli kılar. Çünkü özgürlük, anlamsız ve sorumsuz bir biçimde kullanılabilecek bir güç değil, sorumluluğun bilinciyle karşılanacak bir yükümlülüktür.

Varoluşçuluğun sorumluluk kavramı, özgürlükle doğrudan bağlantılıdır. Özgürlük, aynı zamanda bir yükümlülüktür; kendi varoluşumuzu kendimiz yaratmak, kendimizi ve eylemlerimizi sorgulamak anlamına gelir. Bu sorumluluk, yalnızca kendimize karşı değil, aynı zamanda diğer insanlara karşı da bir sorumluluktur. Varoluşçular, insanın varoluşunun başkalarıyla olan ilişkilerinden ayrı düşünülemeyeceğini, insanın sosyal bir varlık olduğunu vurgularlar. Dolayısıyla, bireyin özgürlüğü, başkalarının özgürlüğünü ihlal etmeden gerçekleştirilmelidir. Bu, etik bir sorumluluk gerektirir; özgürlüğümüzü kullanırken başkalarının haklarını ve özgürlüklerini göz önünde bulundurmalıyız. Bu sorumluluk duygusu, insanı bencillikten ve yalnızlıktan kurtarır. İnsan, sorumluluk bilinciyle başkalarıyla ilişki kurar, onların varoluşuna değer verir ve onlara karşı empati duyar. Sorumluluk duygusu, insanın yaşamına anlam ve değer katar. Ancak, bu sorumluluk duygusu, insanı anksiyete ve bunalıma da sürükleyebilir. Çünkü sürekli bir sorumluluk bilinci altında yaşamak, insan için yorucu ve zorlayıcı olabilir. Varoluşçular, bu anksiyete ve bunalımı reddetmek yerine, bunlarla yüzleşmemizi ve bunların üstesinden gelmemizi savunurlar. Anksiyete, özgürlüğün bir parçasıdır ve bu anksiyeteyle başa çıkmak, insanı daha güçlü ve özgür kılar. Sorumluluk bilinci, insanı ahlaki bir duruş sergilemeye, eylemlerinin sonuçlarını öngörmeye ve başkalarının haklarını korumaya sevk eder. Bu nedenle, varoluşçulukta sorumluluk, sadece bir yük değil, aynı zamanda insan varoluşuna anlam ve değer katan bir unsurdur.