Varoluşçuluk ve Öz-Yaratım: Sorumluluk ve Özgürlük Kavramları

Varoluşçuluk felsefesi, 20. yüzyılın en etkili ve tartışmalı felsefi akımlarından biridir. Temel argümanını, "varoluşun özden önce geldiği" düşüncesine dayandırır. Bu, özümüzün, yani ne olduğumuzun, önceden belirlenmiş olmadığı, varoluşumuzun eylemlerimiz ve seçimimizle şekillendiği anlamına gelir. Doğuştan gelen bir özümüz, belirlenmiş bir rolümüz yoktur; biz kendi özümüzü, kendi varoluşumuzu yaratırız. Bu, büyük bir özgürlük sağlarken, aynı zamanda ağır bir sorumluluk da getirir. Çünkü seçimlerimiz yalnızca kendi varoluşumuzu değil, diğerlerinin varoluşunu da etkiler. Varoluşçuluğun en önemli isimlerinden Jean-Paul Sartre, bu sorumluluğun kaçınılmazlığını vurgular ve bireyin kendi eylemlerinin sonuçlarından sorumlu olduğunu savunur.

Varoluşçuluk, özgürlük kavramını yüceltirken, bu özgürlüğün getirdiği anksiyeteyi de inkar etmez. Özgürce seçim yapma yeteneğimiz, aynı zamanda sonsuz olasılıklar ve belirsizlik karşısında bir kaygıya yol açar. Çünkü her seçim, sonsuz sayıda diğer olasılığı reddetmeyi gerektirir ve bu bilinmezlik, bireyde varoluşsal bir korku yaratabilir. Sartre'nin "bulantı" kavramı, bu belirsizliğin ve özgürlüğün ağır yükünün birey üzerinde yarattığı rahatsızlığı mükemmel bir şekilde özetler. Bu anksiyeteyi aşmanın yolu, sorumluluktan kaçmak değil, tam tersine, bu sorumluluğu kabullenmek ve kendi varoluşumuzu özgürce şekillendirmektir.

Varoluşçuluk, ahlak felsefesine de önemli katkılar sunar. Tanrı'nın varlığı ya da ahlaki evrensel ilkelerin geçerliliği konusunda bir görüş bildirmek yerine, bireyin kendi ahlaki değerlerini yaratmasına odaklanır. Bu, relativizme yol açmaz; çünkü varoluşçular, bireyin ahlaki değerlerini tamamen keyfi olarak seçmediğini, tam tersine, kendi özgürlüğü ve sorumluluğu bilinciyle yaptığı seçimlerin sorumluluğunu aldığını vurgularlar. Ahlaki değerler, bireyin özgürce ve bilinçli olarak kabul ettiği varoluşsal bir taahhüdür.

Albert Camus'nün absürt kavramı, varoluşçuluğun bir diğer önemli boyutunu oluşturur. Camus, insanın varoluşunun anlam arayışıyla sürekli çeliştiğini, ancak evrenin anlamdan yoksun olduğunu savunur. Bu, insanın umutsuzluğa kapılmasını değil, tam tersine, bu absürt durumu kabullenerek ve yaşamın tadını çıkararak hayatta kalmasını gerektirir. Camus'ye göre, isyan ve mücadele, absürtün karşısında alınabilecek en anlamlı tutumdur.

Sonuç olarak, varoluşçuluk, bireyin özgürlüğünü, sorumluluğunu ve varoluşsal kaygısını merkezine alan güçlü bir felsefi akımdır. Özgürlük ve sorumluluk kavramlarının karmaşık ilişkisini ele alarak, ahlaki değerlerin kaynağı ve anlam arayışının doğası üzerine derinlemesine düşünmemizi sağlar. Varoluşçuluk, her bireyin kendi hayatının yazarı olduğunu, kendi kaderini özgürce seçtiğini ve bu seçimlerin sonuçlarından sorumlu olduğunu hatırlatarak, bize varoluşumuzun derinliğini ve anlamını sorgulama fırsatı sunar.