Varoluşçuluk ve Özgürlük: Sorumluluk ve Anlam Arama

Varoluşçuluk felsefesi, insan varoluşunun temel sorunsallarını ele alarak, bireyin özgürlüğünün ve bu özgürlüğün getirdiği sorumluluğun altını çizer. Varoluşçuluğun merkezinde, insanın önce var olduğu, sonra özünü yarattığı fikri yatar. Bu, ontolojik bir önceliktir; yani varoluş, özden önce gelir. Diğer canlılar, biyolojik bir programlamaya göre yaşarken, insanın böyle bir programı yoktur. Doğduğumuzda belirli bir "öz"ümüz yoktur; biz, kendi deneyimlerimiz, seçimlerimiz ve eylemlerimiz aracılığıyla kendi özümüzü yaratırız. Bu özgürlük, elbette, bir armağandan ziyade ağır bir yük olabilir. Çünkü bu özgürlük, hiçbir önceden belirlenmiş bir plana, bir ilahi plana ya da bir toplumsal yapıya bağlı olmadan kendimizi tamamen kendimize emanet etmemizi gerektirir. Bu durum, varoluşsal bir kaygıya, anlam arayışına ve derin bir sorumluluk duygusuna yol açar. Çünkü yaptığımız her seçim, sadece kendimizi değil, tüm insanlığı da etkileyen bir sonuç doğurur. Varoluşçuluk, bireyin bu özgürlük ve sorumluluk yüküyle yüzleşmesini, kendi varoluşunu aktif olarak şekillendirmesini ve anlam üretmesini savunur. Bu anlam, dışarıdan dayatılmaz; bireyin kendi seçimleri ve eylemleriyle yaratılır. Dolayısıyla, varoluşçuluk, bir pasiflik felsefesi değil, tam tersine, aktif bir yaşam felsefesidir. İnsan, kendi kaderini kendi elleriyle şekillendirir ve bu şekillendirme sürecinde özgürlüğünün bilincinde olmalıdır. Bu bilinç, sorumluluğun farkındalığı ile iç içedir ve bu sorumluluğu üstlenmek, varoluşsal anksiyeteyle yüzleşmek anlamına gelir. Bu anksiyete, yaşamın belirsizliği ve ölümün kaçınılmazlığı karşısında duyulan bir korku değil, aksine kendi özgürlüğümüzün ve sorumluluğumuzun bilincinde olmaktan kaynaklanan bir duygudur. Bu duygu, bireyi pasifliğe değil, aksine yaşamı kucaklamaya ve kendi anlamını yaratmaya iter.

Varoluşçuluğun temel kavramlarından biri de "sartre"dir. Sartre'a göre, insan özgürlüğünü kabul etmek zorundadır. Bu özgürlük, bir yük olarak görülebilir ancak aynı zamanda bir olanaktır. İnsan, kendi varoluşunu sürekli olarak inşa eder ve bu inşa sürecinde özgürce seçim yapar. Bu seçimler, sadece kendimizi değil, başkalarını da etkiler. Sartre, "diğerinin bakışı" kavramını öne sürerek, bireyin kendi varoluşunu diğerlerinin bakış açıları aracılığıyla da tanımladığını vurgular. Başkalarının bizi nasıl gördüğü, kendi özümüzün şekillenmesinde önemli bir role sahiptir. Ancak bu, bireyin özgürlüğünü sınırlamaz; tam tersine, bireyin kendi özgürlüğünü ve sorumluluğunu daha iyi anlamasını sağlar. Sartre'a göre, özgürlüğümüzden kaçmak mümkün değildir. Kendimizi "kötü niyetli" bir şekilde varoluşa bırakabilir, sorumluluktan kaçabilir, varoluşumuzun anlamını dışsal etkenlerde arayabiliriz. Ancak bu, özgürlüğümüzü inkâr etmemizi değil, aksine özgürlüğümüzü daha da köreltmemizi sağlar. Gerçek özgürlük, kendi özgürlüğümüzün bilincine varmak ve bu özgürlüğün getirdiği sorumluluğu kabul etmektir. Bu, kolay bir yol değildir; korku, kaygı ve belirsizliklerle dolu olabilir. Ancak Sartre'a göre, varoluşun anlamı, bu zorluklara rağmen kendi özgürlüğümüzü kucaklamakta, kendi özümüzü yaratmakta ve diğerleri için sorumluluk almadadır. Bu, insanın varoluşsal macerasının özünü oluşturur. Bu macera, belirsiz, zorlu ve riskli olabilir ancak aynı zamanda zengin, anlamlı ve özgürleştiricidir. Bu nedenle, Sartre, insan varoluşunun hem zorlu hem de özgürleştirici olduğunu savunur.

Varoluşçuluk felsefesi, anlam arayışının bireysel bir sorumluluk olduğunu vurgular. Anlam, dışarıdan empoze edilmez, ilahi bir planda önceden belirlenmiş değildir; bireyin kendi seçimlerinde, eylemlerinde ve deneyimlerinde şekillenir. Bu anlam arayışı, sürekli bir süreçtir ve asla tamamlanmaz. Yaşam boyunca yeni deneyimler yaşar, yeni seçimler yapar ve kendimizi yeniden tanımlarız. Bu süreçte, kaygı ve belirsizliklerle karşılaşmamız kaçınılmazdır. Ancak bu zorluklar, anlam arayışımızı daha da zenginleştirir ve derinleştirir. Varoluşçuluk, anlamı dışsal güçlere veya otoritelere bağlamak yerine, bireyin kendi içinde bulmasını teşvik eder. Bu, bireyin özgürlüğünü ve sorumluluğunu kabul etmesini, kendi değerlerini ve inançlarını yaratmasını ve bunlara göre yaşamasını gerektirir. Bu, kolay bir yol değildir; çaba, azim ve cesaret gerektirir. Ancak varoluşçuluğa göre, insanın en temel özelliği, bu anlam arayışıdır ve bu arayışın kendisi, varoluşun anlamını oluşturur. Bu arayışın sonucu, kesin ve değişmez bir cevap değil, sürekli bir evrim sürecidir. Anlam arayışı, sürekli öğrenme, gelişme ve dönüşme sürecidir; bir hedef değil, bir yolculuktur. Bu yolculukta, bireyin kendi öznel deneyimleri, inançları ve değerleri önemli bir rol oynar. Dolayısıyla, varoluşçu felsefe, evrensel bir anlam önermek yerine, bireyin kendi anlamını yaratmasını ve bu anlamı sürekli olarak yeniden tanımlamasını savunur. Bu anlam, her birey için farklıdır ve yaşam boyunca değişebilir. Ancak bu değişkenlik, anlamın geçersizliğini değil, aksine sürekliliğinin ve zenginliğinin bir göstergesidir.