Enflasyon Nedir? Nasıl Hesaplanır? Neye Göre Yükselir?

Söz konusu ekonomi olduğunda her ay karşılaştığımız terimlerden bir tanesi de enflasyondur. Sürekli olarak artış haberleri gördüğümüz bu "enflasyon tam olarak nedir? Yararlı bir şey midir yoksa zararlı bir şey midir ? "  sorularına cevap vermek için karşınızdayız. Ekonomi 102 başlıyor!
 

Enflasyon Nedir?
Enflasyon terimi, ekonomide fiyatlar üzerinden hissedilen genel ve sürekli artışı kapsayan ekonomik bir analizdir. Yani örnek vermek gerekirse, bu yıl ile beş yıl öncesi arasında gerçekleştirdiğiniz alışverişlerde ya da almak istediğiniz (Araba, konut , arsa vb.) lerde fiyatlar arasında oluşmuş olan o farka denir. Yani düne göre bugün aldığınız bir şeyler daha pahalı ise bunun sorumlusu enflasyondur. Ya da en basitinden elinizde 10 lira olduğunu varsayalım. Geçtiğimiz aylarda 10 lira ile alabileceğiniz ürünlerin sayısı fazla iken bu dönemde azalmışsa ya da artmışsa bu da enflasyondan kaynaklanan bir durumdur. Yani paranız değersizleşir ya da değer kazanırsa bu eylemlerde enflasyonun payı büyük olur.

Enflasyon, yapıcı yani ılımlı bir seviyede olursa , ekonominin sağlığı açısından önemlidir. Çünkü ılımlı bir enflasyon ekonominin hala yaşadığının izlenimini verebilir. Merkez Bankaları için genelde bu oran %2-3 civarında değişiyor. 
Ilımlı enflasyon kısaca ; yıllık olarak tek rakamlı, yani %10'un altında kalan bir enflasyon oranını ifade etmektedir. Fiyatlar genel düzeyi fazla değişmez.

Enflasyonun ılımlı olarak tanımlanabileceği bu aralığın çok üzerinde ve kontrol dışında ilerlemesi hiperenflasyon tanımına girmektedir. Tüm ulusun parasal sistemini tehlikeye atan bu durumla ilgili en bilinen örnek, 1920’lerde Almanya’da yaşanmıştır. Yüzde otuz bin enflasyon sırasında 1 ABD Doları 4 trilyon 2 yüz 10 milyar 5 yüz milyon Alman Markı değerine ulaşmıştır.

Enflasyon Nasıl Hesaplanır?

Enflasyon hesaplaması ülkemizde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanıyor. Bu kuruluş , bazı mallardan oluşan bir sepet oluşturuyor. Daha sonrasında bu malların zaman içerisinde fiyat açısından sahip olduğu değişimleri hesaplayıp buna göre bir endeks ortaya çıkartılıyor.

Tabi bahsettiğimiz bu endeksin ortaya çıkartılması genel anlamda iki hesaplama yönteminden geçiyor ve bu iki yöntemlere de kulak aşinalığınız vardır. Bir tanesi TÜFE bir tanesi de ÜFE.

 Tüketici Fiyat Endeski (TÜFE): Tüketim malları veya hizmetlerinin (benzin, gıda, giyim, otomobil gibi) hesaplanmasında kullanılır. Tüketicinin perspektifinden değişimi gösterir.

 Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE): Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endeksteki değişimleri gösterir. Bu da üreticinin perspektifine göre yorumlanmaktadır.
Yukarıdaki iki hesaplama yöntemi için de, mevsimsel yani sürekli olmayan (geçici) etkilerin bulunmadığı ve Çekirdek (Core) olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.

Enflasyon hesaplama tekniklerini aslında işletmecilere, ticari mekanlara gerçekleştirilen bir anket çalışması gibi düşünebilirsiniz. Her ay, resmi istatistik kurumları, perakende satışçılar, hizmet sağlayıcıları, benzin istasyonları ve muayenehane gibi birçok yeri fiyat değişiminin saptanması için inceler.