Osmanlı Devleti Duraklama Nedenleri | İç ve Dış Nedenler

Osmanlı Devleti duraklama nedenleri iç ve dış nedenler olmak üzere ikiye ayrılır.

İç Nedenler
1- Merkezi Yönetimin Bozulması:
a- İmparatorluğun Yapısı: Osmanlı Devleti üç kıtaya yayılmış değişik etnik gruplar, din ve mezheplerden oluşan bir imparatorluk düzeyindeydi. Bunlar güçlü bir merkezi otorite ile bir arada tutuluyordu.

– Sınırları genişleyen devletin, uzak eyaletlerde otorite kuramaması

– imparatorluk içindeki etnik grupların birbiri ile kaynaşamaması

– Eyalet yöneticilerinin iltimas (kayırma) ve rüşvetle belirlenmesi

b- Padişah ve Devlet Adamlarının Durumu: Padişahlar, yönetime egemen olamamakta, yeniçeri ağaları ve valide sultanların etkisi altında kalmaktaydı. Padişahlar ordunun başında sefere çıkmamaya başlamışlar, (ilk II. Selim) padişahların küçük yaşta tahta geçmesi ve kafeste yetişmesi, yeterli nitelikte olmamaları sonucunu doğurmuştur. (Sancağa çıktıktan sonra tahta çıkan son padişah III. Mehmet, kafesten tahta çıkan ilk padişah I. Ahmet) Üst düzey yöneticilerin özellikle vezir-i azamlık makamına yeterli düzeyde olmayanların getirilmesi gerçekleşmiştir.

2- Ordu ve Donanmanın Bozulması:
– III. Murat (1574-1595) devrinden itibaren Kanun-u Kadim (askeri kanun ve gelenekler) ölçüt alınmayıp Yeniçeri Ocağı’na askerlikle ilgili olmayan kişilerin alınmaya başlanması. (Devşirme sistemi bozuldu.)

– Padişahların ordunun başında sefere çıkmaması.

Maaşlarını (ulufelerini) zamanında alamayan yeniçerilerin savaşa gitmek istememeleri, evlenmeleri, ticaretle uğraşmaları ve devlet adamlarını değiştirmek için ayaklanmaları sonucunu doğurdu.

– II. Osman (Genç) itibaren “Ocak devlet içindir” anlayışı “Devlet ocak içindir” anlayışına dönüşmüştür.

– Eyalet askerlerinin (tımarlı sipahi) tımarlarım dağıtımında adaletsizlik ve haksızlık yapıldığından bu askerler eski değerlerini kaybettiler.

– Barboros Hayrettin Paşa’dan sonra donanmanın başına Sokullu Mehmet Paşa geçti. Bunu denizcilikten anlamayan kişiler izledi ve donanma bozuldu.

3-İlmiye Sınıfının (Eğitimin ve Adaletin) Bozulması
– Medreselerde bilimsel çalışmaların yavaşlaması.

– Beşik ulemalığının ortaya çıkması

– Bu görevlere rüşvet karşılığında hak etmeyen kişilerin getirilmesi sonucunda ilmiye sınıfı bozulmuştur. Ulema bazen askerlere karşı, bazen de askerlerle birlikte isyanlara katılmışlardır.

4- Mâliyenin (Ekonominin) Bozulması
– Savaşların kaybedilmesi ile ganimetlerin azalması

– Savaş masraflarının artması

– İran-Avusturya savaşlarının uzun sürmesi

– Celali ayaklanmaları ve merkezi otoritenin yitirilmesi ile vergilerin toplanamaması

– Saray harcamalarının artması

– Kapıkulu (maaşlı asker) askerlerine ödenen ulufeler, cülus bahşişleri

– Gümrük gelirlerinin azalması

– Tımar sisteminin bozulması

– Kapitülasyonlar sonucunda maliye bozulmuş, Hazineyi güçlendirmek için tımar ve zeametler satılmış, paranın değeri düşürülmüş, bu da esnaf- halk ilişkisini, devlet-asker ilişkisini bozmuştur.

Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi Nedenleri
Duraklama dönemi dış nedenleri ise aşağıdaki gibidir.

Dış Nedenler
1- İmparatorluğun Doğal Sınırlara Ulaşması:
İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması ve güçlü devletlerle komşu olunması (Kuzeyde Rusya, Doğuda İran, Batıda Avusturya-Almanya)

2- Avrupalıların Osmanlı’ya Karşı Tutumları:
Avrupalı devletlerin: (Avusturya-Leh-Kutsal Roma- İ Germen, Venedik) Osmanlı’ya karşı düşmanca tutumlarını devam ettirmeleri ve eski Haçlı ittifaklarını Kutsal İttifaklar adıyla veya gizli antlaşmalarla tekrar oluşturma

3- Avrupalıların Bilim-Teknik Alanında Gelişmesi
Avrupalılar, Coğrafi Keşiflerle zenginleşmiş, Rönesans ve Reform hareketlerini gerçekleştirerek gelişmelerinin önündeki engeller kalkmıştır. Büyük ordular kurulmuş, yeni silahlar yapılmış ve denizcilikte ilerlemişlerdir. Avrupa tüm bu gelişmeleri yaşarken Osmanlı Devleti bunlardan hiçbir şekilde yararlanamamış ve ilerleme kaydedememiştir. Coğrafi Keşiflerin Etkisi: Coğrafi keşiflerle birlikte Osmanlı’nın elinde bulunan ticaret yollarının ve Akil deniz limanlarının önemi azalmıştır.