Nörotransmiterlerin Sınıflandırılması ve İşlevleri

Nörotransmiterler, sinir hücreleri (nöronlar) arasında iletişim sağlayan ve farklı fizyolojik süreçleri düzenleyen kimyasal habercilerdir. Nörotransmiterler, kimyasal yapılarına ve hedefledikleri reseptörlere göre sınıflandırılırlar.

Aminerjik Nörotransmiterler

Bu nörotransmiterler amino asitlerden türetilirler ve monosinerjik veya polisinerjik olabilirler. Monosinerjik nörotransmiterler yalnızca bir reseptör ailesiyle etkileşirken, polisinerjik nörotransmiterler birden fazla reseptör ailesiyle etkileşir.

Monosinerjik Aminerjik Nörotransmiterler:

* Dopamin: Hareket, motivasyon, ödül ve biliş ile ilişkilidir. * Noradrenalin: Uyanıklık, dikkat ve strese tepki ile ilişkilidir. * Serotonin: Ruh hali, uyku, iştah ve sindirim ile ilişkilidir.

Polisinerjik Aminerjik Nörotransmiterler:

* Histamin: Alerjik reaksiyonlar, uyku-uyanıklık döngüsü ve iştah ile ilişkilidir. * Melatonin: Sirkadiyen ritim ve uyku ile ilişkilidir.

Amino Asit Nörotransmiterler

Bu nörotransmiterler, proteinlerin yapı taşları olan amino asitlerden oluşur.

Eksitatör Amino Asit Nörotransmiterler:

* Glutamat: Beyindeki en yaygın uyarıcı nörotransmiterdir ve öğrenme, hafıza ve sinaps gücünün düzenlenmesiyle ilişkilidir. * Aspartat: Glutamamın daha az güçlü bir analogudur.

İnhibitör Amino Asit Nörotransmiterler:

* GABA (gama-aminobütirik asit): Beyindeki en önemli inhibitör nörotransmiterdir ve anksiyete, uyku ve nöbetlerin düzenlenmesiyle ilişkilidir. * Glisin: Omurilikte inhibitör bir nörotransmiter olarak işlev görür.

Nöropeptid Nörotransmiterler

Bu nörotransmiterler peptit zincirleridir ve genelde uzun vadeli fizyolojik değişikliklerde rol oynarlar.

Bazı Önemli Nöropeptid Nörotransmiterler:

* Endorfinler: Ağrı kesici ve öforik etkileriyle bilinirler. * Ensefalinler: Endorfinlerle benzer etkilere sahiptirler. * Kolesistokinin (CCK): Açlığı ve iştahı düzenler. * Oksitosin: Sosyal bağlanma, üreme ve süt salgısını düzenler.

Purinerjik Nörotransmiterler

Bu nörotransmiterler pürin nükleotidlerinden oluşur.

* Adenozin: Uyuşukluğa, vazodilatasyona ve bronkodilatasyona neden olur. * ATP (adenozin trifosfat): P2X ve P2Y reseptörlerini aktive ederek çeşitli fizyolojik süreçlerde rol oynar.

Diğer Nörotransmiterler

Yukarıda belirtilen kategorilere uymayan birkaç ek nörotransmiter vardır:

* Nitrik oksit (NO): Kan damarlarını genişletir ve nöronal iletişimi düzenler. * Karbon monoksit (CO): İltihap ve nöroproteksiyon ile ilişkilidir. * Lipitler: Endokannabinoidler ve prostaglandinler gibi lipidler, nörotransmiter benzeri işlevler sergiler.