Cumhuriyet Dönemi Siyasi Gelişmeler

II. TBMM’nin Açılması (11 Ağustos 1923 – 1 Ekim 1927)
23 Nisan 1920’de kurulan I. TBMM, 1920-23 yılları arasındaki yaşananlardan sonra yıprandı. Artık TBMM’nin yenilenmesi gerekmekteydi.

– 1 Nisan 1923’de TBMM seçimlerinin yenilenmesiyle Meclis, 11 Ağustos 1923’de açıldı.

– 23 Ağustos 1923’te Lozan‘ı onayladı (Yaptığı en önemli iş)

Bu mecliste milletvekillerinin verdiği teklif sonucunda;

a) Milletvekilli seçilebilmek için Türkiye topraklarından olan bölgenin halkından olmak gerekir.

b) Göçmenlerin yerleştikleri bölgelerde beş yıl ikamet etmeleri zorunluydu.

Not: Bu tekliflerin amacı. Mustafa Kemal’in meclise girmesini ve etkinliğim önleme uğraşısıdır.

– II. TBMM, Ankara’yı başkent yaptı. Cumhuriyeti ilan etti, halifeliği kaldırdı.

11 Ekim 1927de çalışmaları sona erdi.

Ankara’nın Başkent Olması  (13 Ekim 1923)
Cumhuriyet Dönemi Siyasi Gelişmeler den birisi de Ankara’nın başkent olmasıdır. 2 Ekim 1923’te İtilaf Devletleri, İstanbul’u boşaltınca hükümet merkezi sorunu ortaya çıktı. Batı sınırının Meriç Nehri olması nedeniyle İstanbul, güvenlik, askeri ve idari yönden sakıncalıydı. Bu nedenle 13 Ekim 1923’e II. TBMM’nin kararı ile Ankara başkent yapıldı.

Not: Temsilciler Kurulu’nun 27 Aralık 1919’da Ankara’yı mücadele merkezi seçmesi başkent olacağının ilk işaretiydi.

Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
TBMM’nin açılması ile Türk Devleti kurulmuştu, fakat Meclis’in saltanatı kaldırması ile rejimin ve devlet başkanının belirlenmesi problemi meydana geldi. Bu sorun 29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilanı ile çözülmüştür.

a) 9 Eylül 1923’te Halk Fırkası kuruldu. (Sonradan Cumhuriyet Halk Fırkası)

b) 11 Ağustos 19231e II. TBMM açıldı.

c) 13 Ekim 19231e Ankara başkent yapıldı

d) 27 Ekim 19231e Ali Fethi (Okyar) kabinesi istifa etti.

Bu gelişmelerin ardından 29 Ekim 19231e Cumhuriyet ilan edildi.

(M.Kemal Cumhurbaşkanı, İsmet (İnönü) Başbakan, Ali Fethi (Okyar), TBMM Başkanı seçildi.)

Cumhuriyet İlanının Sonucunda;

1. Yeni Türk Devleti’nin rejimi kesinlik kazandı. Rejimin adı belirlendi.

2. Devlet başkanı belli oldu.

3. Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçildi. (Meclis başkanlığı – hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı)

4. Hükümet bunalımı çözüldüğünden yürütme işleri hızlandı.

5. Yapılacak inkılaplara ortam hazırlandı.

Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
Nedenleri:

1. Halifeliğin tek kişinin egemenliğini esas alması ve Cumhuriyet rejimiyle çelişmesi

2. Halife Abdülmecit’in Meclis’in koyduğu kararlara uymaması ve saltanatı şahsında sürdürmek istemesi

3. Halifelik makamının cumhuriyet karşıtlarının sığınağı haline gelmesi

4. Dini otoritenin devlet işlerine karışmasını engelleme çabası sonucunda 3 Mart 19241e çıkarılan bir yasa ile halifelik kaldırıldı ve Osmanlı ailesinin memleket dışına çıkarılmasına karar verildi. Aynı gün;

Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarıldı. Eğitim devlet denetimine alındı. Tüm okullar Maarif Vekaletine bağlandı. Medreseler eğitim kurumu olmaktan çıktı.

Eğitim – Öğretimde birlik sağlandı.

Şer’iye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı. Yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü oluşturuldu.

Erkân-ı Harbiye Vekaleti kaldırıldı. Yerine Genelkurmay Başkanlığı kuruldu. (Amaç, orduyu siyasetten ayırmaktır.)

Bu gelişmeler sonucu:

Laikliğin önemli bir aşaması gerçekleşmiş,

Ulusal egemenlik tam anlamıyla sağlanmış,

Milliyetçilik güçlenmiş oldu.

1924 Anayasası (20 Nisan 1024)
Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur. Egemenliğin tek temsilcisi TBMM’dir.

Güçler birliği ilkesi devam etmekle beraber yargı bağımsız görünümdedir.

“Devletin dini İslam’dır” maddesine yer verilmiştir. (Bu nedenle laik bir anayasa değil.)

Cumhurbaşkanı TBMM içinden 4 yıl için seçilir. Üst üste aynı kişi Cumhurbaşkanı seçilebilir.

40.000 kişi bir milletvekilini belirler.

Cumhuriyet değiştirilemez ve vatandaşın haklarının korunması için Danıştay kurulur.

Devletin şekli Cumhuriyet, Başkenti Ankara, dili Türkçe’dir.

Değişiklikler

– 10 Nisan 1928’de “Türkiye Devleti’nin dini İslam’dır” maddesi anayasadan çıkartılır.

– 5 Aralık 1934’te kadınlara seçme – seçilme hakkı tanınır. Seçmen yaşı 18’den 22 yeçıkartılır. Seçilme yaşı ise 30’dur.

– 5 Şubat 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya girer.